Historische situatie

Kortgene wordt het eerst als parochie genoemd in 1247. Jonkheer Philips van Borssele verhief in 1431 het plaatsje Kortgene tot stad. Men begon met de bouw van een nieuw kerkgebouw. Helaas ging de aanbouw van deze kerk al een jaar later met de rest van het prille stadje in vlammen op. Eenmaal herbouwd kende Kortgene een redelijke welvaart. Helaas spaarden de stormvloeden ook Kortgene niet: alleen de kerktoren bleef behouden.
In 1598 werd opnieuw begonnen met het inpolderen van Noord-Beveland. Voor Kortgene is de bedijking van de Stadspolder relevant. Kort na de bedijking van de Stadspolder in 1684 werd ten zuiden van Kortgene een veer- en landbouwhaven aangelegd. In die periode ontwikkelde Kortgene zich als voorstraatdorp. Dit type dorp, dat ontstond tussen de 15^e en de 18^e eeuw, vertoont een uiterst simpele plattegrond met een voorstraat tussen de kerk en de haven en aan weerszijde strakke bebouwing met daarachter achterstraten. In Kortgene is dit echter niet het geval. Doordat de middeleeuwse kerk, waarvan de kerktoren na de overstromingen nog overeind bleek te staan, als uitgangspunt is genomen voor de nieuwe kern, ligt de kerk hier tegen de haven. De Hoofdstraat kan beschouwd worden als de voorstraat. Aan weerszijde van dit centrale element ligt in een lint de oudste bebouwing.
Hoewel er, vanwege de voorstraatstructuur, geen echt dorpshart is, is er wel sprake van een concentratie van centrumfuncties. Uitbreiding van de kern heeft vanaf 1900 overwegend plaatsgevonden in de richting van de Torendijk. Aan de oostzijde van de kern, binnen de dijkstructuur, ligt daardoor nog steeds een onbebouwd gebied. Op dit gebied is de nieuwe dorpsuitbreiding, plan Stadspolder, in ontwikkeling.

De haven is in de loop der jaren uitgebreid en verbeterd. In 1964 werd ten oosten van de veer- en landbouwhaven jachthaven Delta Marina aangelegd. In het begin van de 20^e eeuw nam in Kortgene de handel, en daarmee zowel het verkeer over land als over water, toe. De samenleving van Kortgene was door deze toename sterk gericht op invloeden van buitenaf.

Huidige situatie

In Kortgene komen van oudsher diverse functies voor. Wonen vindt voornamelijk plaats binnen de dijkstructuur evenals diverse andere kleinschalige functies zoals detailhandel, horeca en voorzieningen. Buiten de dijkstructuur zijn enkele bebouwingsclusters met woningen of agrarische opstallen te vinden. Aan de westzijde bevindt zich het bedrijventerrein Torendijk met grootschaligere bedrijvigheid. Daarnaast is te midden van het open landschap, aan de Kortgeenseweg, de groenvoederdrogerij gelegen. De schoorstenen en de condenspluim zijn vanuit alle hoeken van het eiland Noord-Beveland te zien. Naast de groenvoederdrogerij staat een monumentaal pompgebouw van de waterleidingsmaatschappij.

Er is een onderscheid te maken tussen het centrumgebied, het noordelijk deel van de Hoofdstraat en de overige woongebieden binnen de dijkstructuur. In het centrumgebied zijn de meeste publieksaantrekkende voorzieningen geconcentreerd. Het noordelijk deel van de Hoofdstraat heeft overwegend een woonfunctie met enkel aan de westzijde een aantal maatschappelijke voorzieningen. Het overige deel van Kortgene heeft voornamelijk een woonfunctie, met verspreid een aantal andere kleinschalige functies.

De detailhandelsvoorzieningen bestaan onder andere uit een supermarkt, een slagerij en een bakkerij. Deze voorzieningen zijn voornamelijk geconcentreerd in de Kaaistraat en het zuidelijk deel van de Hoofdstraat. Buiten de kern beschikken Delta Marina en camping De Paardenkreek over een eigen winkelvoorziening. De verspreid over de kern liggende maatschappelijke voorzieningen beperken zich tot de basisvoorzieningen, zoals een kerk, school en dorpshuis. In het gebied ten zuidwesten van de kruising van de Wilhelminastraat en de Hoofdstraat bevindt zich een begraafplaats. Er is in Kortgene een ruim aanbod aan horecavoorzieningen, geconcentreerd in het zuidelijke deel van de Hoofdstraat. Recreatie is een belangrijke functie voor Kortgene. De meeste recreatieve functies liggen buiten de dijkstructuur.

Kortgene wordt via de Provincialeweg, de Kortgeenseweg en de Molendijk ontsloten. De dijken rondom Kortgene dienen met name als ontsluitingsroute voor het havengebied en het dorp. Binnen de dijkstructuur vormen de Hoofdstraat en de Kaaistraat de centrale ontsluitingsas. In het brede profiel van de Hoofdstraat zijn voldoende parkeervoorzieningen aanwezig, waardoor de voorzieningen, die voornamelijk in het centrumgebied liggen, goed bereikbaar zijn.

In en om Kortgene liggen diverse fiets- en wandelpaden, zowel recreatief als utilitair. Langs de provinciale wegen liggen vrijliggende fietspaden. Langs de overige wegen zijn de fietspaden niet gescheiden van de rijbaan. Het fietsveer tussen Kortgene en Wolphaartsdijk dat in het zomerseizoen operatief is, kan eveneens als onderdeel van een langzaamverkeersroute worden aangemerkt.

Ontwikkelperspectief
Het ontwikkelperspectief voor Kortgene is gericht op de verbinding van de kern met het water (Veerse Meer). In dit kader is voor het havengebied (oostzijde) in de afgelopen jaren een visie ontwikkeld, welke in het bestemmingsplan “Havengebied Kortgene” is vastgelegd. Tevens is de Stadspolder tot ontwikkeling gekomen.
Het perspectief voor het gebied ten zuiden van de “Spuikom” is er nog steeds op gericht om de verbinding de kern en het Veerse Meer te versterken. Voor het gebied wordt een invulling met extensieve woningbouw voorgestaan, in de vorm van enkele landhuizen in combinatie met de aanleg van 6,5 hectare bos in combinatie met landschapsontwikkeling. Hierbij dienen de aanwezige natuur- en landschappelijke kwaliteiten ook vanuit het oogpunt van de biodiversiteit te worden gehandhaafd c.q. verder ontwikkeld te worden. Daarnaast dient het gebied slechts beperkt toegankelijk te zijn voor gemotoriseerd verkeer en dient de automobiliteit in het gebied zeer gering te zijn. Om het gebied openbaar toegankelijk te maken zal een wandel-, fiets- en ruiterpadenstelsel deel uitmaken van de inrichting van het gebied. Bij de inrichting van het gebied dient te worden voldaan aan de vereisten van het waterschap ten aanzien van de opvang, afvoer en berging van oppervlaktewater. Het ontwikkelen van een waterberging in dit gebied behoort tot de mogelijkheden.

Het beleid voor de kern zelf is gericht op:

• Centrumgebied (Kaaistraat, Kaaioprit en het zuidelijk deel van de Hoofdstraat): Het beleid voor het centrumgebied is in de eerste plaats gericht op het behoud van het bestaande ruimtelijke karakter. Binnen het centrumgebied is uitwisseling van functies mogelijk. Dit betekent dat het mogelijk is om bijvoorbeeld een woonfunctie om te zetten in een detailhandelsfunctie of een horecafunctie. Hierbij geldt het uitgangspunt dat de kleinschaligheid behouden dient te blijven. Om de (functionele) structuur van de Achterstraat te behouden is een omzetting van opslagpanden naar een woonfunctie ongewenst. Om een impuls te geven aan een verbetering van de beeldkwaliteit is het wel mogelijk de eerste verdieping van de bebouwing als logiesruimte te gebruiken.
• Het beleid voor het noordelijk deel van de Hoofdstraat is gericht op behoud en versterking van de lintbebouwing met een strakke rooilijn en een onregelmatig verkavelingspatroon. Het beleid voor de woonwijk ten westen van de Hoofdstraat is gericht op het in stand houden van de bestaande (bebouwings)structuur en verschijningsvorm. Functie-uitwisseling wordt alleen daar voorgestaan waar reeds sprake is van bebouwing met een andere dan een woonfunctie. In dit deel van Kortgene wordt ook gezocht naar een nieuwe invulling voor de locatie van de voormalige school op de kruising van de Wilhelminastraat met de Bernhardstraat.
• Het beleid voor de woonwijk Stadspolder met de multifunctionele accommodatie is gericht op de ontwikkeling van de voormalig agrarische gronden tot een woonwijk met een centrumcluster. Dat centrumcluster bestaat uit zorggerelateerde functies, een brede school en sportvoorzieningen. Tevens wordt voorzien in de ontwikkeling van een robuuste groenstructuur op basis van de bestaande landschappelijke patronen.
• Landgoederenzone: tussen Oost-Bermweg en Oude dijk. Deze landgoederenzone wordt ontwikkeld op basis van het beleid zoals dat vastgelegd is in het landgoederenbeleid van de gemeente.

Bedrijvigheid in Kortgene
Het bedrijventerrein Torendijk is eigenlijk een vreemde eend in de bijt. Hier wordt ingezet op verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Voorzien wordt een herstructurering van het gedeelte van het oude koelhuis, ook deze opgave moet nog uitgewerkt worden.
Bij nieuwvestiging van bedrijven in de kern gaat de voorkeur uit naar combinaties van wonen en werken, zoals een klein kantoor en ambachtelijke, aan huis gebonden bedrijven.

Link met:
De zes kernen