Historische situatie

Colijnsplaat ligt aan de noordkant van Noord-Beveland en is gesticht in 1598. Toen werd het laatste gat gesloten in de dijk om een nieuwe polder. In deze polder groeven Joachim Michielsz en Adriaen Schaers kaarsrechte greppeltjes (kielspitten) ter afscheiding van de kavels en om de omtrek van het rechthoekige dorp Colijnsplaat te markeren.
De naam Colijnsplaat is afkomstig van het schor 'Colinsplate' dat gedeeltelijk binnen de nieuwe bedijking was komen te liggen. Het dorp is heel uitgekiend gepland en bebouwd. Alles werd vooraf vastgelegd, van de ligging van straten tot aan de soorten bouwmaterialen. Dit is bijzonder, want uit die tijd zijn weinig gevallen bekend waarin een dorp zo gestructureerd en volgens verordeningen is opgebouwd. Wie in Colijnsplaat bijvoorbeeld een bank voor zijn huis wilde, mocht die alleen haaks op de gevel plaatsen.
Het dorp Colijnsplaat kenmerkt zich door een brede dorpsstraat, de Voorstraat, waarin enkele winkels en nogal wat notabelenwoningen het beeld bepalen. De meeste andere straten lopen parallel aan de Voorstraat of staan er haaks op. De Voorstraat begint bij de haven en eindigt bij de kerk. Rondom de kerk lag voorheen een begraafplaats omgeven door een gracht. Deze is gedempt en in de loop der jaren ingevuld met woningbouw. Het stratenpatroon, met bijbehorende bebouwing, is zodanig uniek dat het oudste deel van Colijnsplaat is aangewezen als beschermd dorpsgezicht.
Uit gegevens van het jaar 1599 kunnen we opmaken dat Colijnsplaat spoedig aantrekkelijk was als woonplaats. In dat jaar namelijk werd de hervormde gemeente geïnstitueerd. Het herenhuis waarvandaan eerder het bedijkingswerk was georganiseerd, werd als kerk en school ingericht. Belangrijk voor de ontwikkeling van Colijnsplaat was de haven (1599) Via deze haven kon het graan van Noord-Beveland worden gebracht naar het eiland Schouwen en kwam ook het personenvervoer via de veerdienst met Zierikzee op gang. Helaas kwam begin 1600 een terugslag: twee pestepidemieën volgden elkaar snel op. De haven kon daardoor niet gebruikt worden; veel mensen waren zeer arm. Pas in de tweede helft van de 17^e eeuw kwam het herstel.

Rond 1960 werd de Zeelandbrug naar Schouwen-Duivenland voltooid. Hierdoor werd de veerdienst naar Zierikzee overbodig. De afsluiting van het Veerse Gat betekende bovendien dat in Colijnsplaat een nieuwe vissershaven moest worden gemaakt ter vervanging van de haven in Veere. Colijnsplaat beschikt nu over een moderne jachthaven met circa 500 ligplaatsen en een moderne vissershaven. De verkoop van vis is dan ook een belangrijke inkomstenbron voor Colijnsplaat.

Huidige situatie
In de loop der eeuwen is Colijnsplaat van een agrarisch dorp veranderd in een dorp met een gemengd profiel. Dit profiel wordt met name gevormd door de agrarische sector, toerisme en recreatie, visserij en bedrijvigheid. Daarnaast is Colijnsplaat voor haar inwoners een woonkern.
De historische kern, de aanwezigheid van een vismijn en de mogelijkheden van sportvisserij vanuit de haven en het Romeinse verleden, hebben ertoe geleid dat het dorp veel dag- en verblijfsrecreanten trekt. De oorspronkelijke woonkern is uitgebreid in zuidelijke richting. Vervolgens heeft de uitbreiding van het dorp plaatsgevonden in zuidoostelijke richting. Daarbij is vastgehouden aan het rechthoekig patroon. De richting van de straten is echter ongeveer 45 graden gedraaid ten opzichte van de oorspronkelijke structuur. De meest recente woningbouw vindt plaats in zuidwestelijke richting, een herstructureringslocatie grenzend aan de Valkreek.
Wonen gebeurt verspreid over het hele dorp, maar de nadruk ligt op het oude dorp en de uitbreidingswijken uit de jaren ’60 en ‘70. In deze wijken bevinden zich tevens enkele aanvullende voorzieningen, waaronder een basisschool en woonzorgcomplex. Grenzend hieraan bevinden zich de sportvelden. Voorzieningen voor recreatie en toerisme zijn vooral gericht op de Oosterschelde. De belangrijkste voorzieningen bevinden zich aan de noordzijde van het dorp, langs de Oosterschelde.
Het grootste deel van de bedrijven in en rond Colijnsplaat is gelieerd aan het water. Deze bedrijven zijn gericht op de visserij en/of de pleziervaart, bijvoorbeeld in de vorm van constructie, onderhoud en opslag/stalling. Het gros van de bedrijven bevindt zich oostelijk van het dorp onderaan de Oost Zeedijk en rond de haven.
De twee invalswegen van het eiland Noord- Beveland zijn ook de twee verschillende manieren om Colijnsplaat te bereiken: via de Oost-Westweg of over de Deltaweg. In beide gevallen kan via de Colijnsplaatseweg het dorp ingereden worden. Vanaf de Deltaweg is de route Molenweg - Havelaarstraat een logische keuze om de zuidzijde van het dorp te bereiken. De Oostzeedijk is een laatste mogelijke route het dorp in, met name het bedrijventerrein en de havenzijde. De Westzeedijk is de route naar de haven vanaf de westzijde, en voor de recreanten naar het dorp.

Ontwikkelperspectief
Het ontwikkelperspectief is gebaseerd op de visie "Rondom Colijnsplaat" (2020) Deze omvat naast het havengebied ook de kern, de aansluitende recreatiecomplexen en het omliggende gebied. De herontwikkeling van de haven is een belangrijke impuls voor de visserij, bedrijvigheid, watersport en vitaliteit van deze kern. Deze herontwikkeling doorloopt een zelfstandig visietraject, waarbij de beleidsuitgangspunten en kaders uit de omgevingsvisie worden gerespecteerd. 

In de afgelopen jaren is in dit gebied al een aantal projecten uitgevoerd die tot de versterking van het Havengebied hebben geleid, zoals het herstel van de Oude Haven. Ook hier is en wordt verder uitvoering gegeven aan de visie “Rondom Colijnsplaat” (2020) dat als gebiedsgericht uitwerkingsprogramma van deze visie gaat fungeren.

Bedrijvigheid in Colijnsplaat

Voor de ontwikkeling van de haven van Colijnsplaat, het westelijk deel van de Oostzeedijk, wordt ingezet op het behoud van de huidige visserijactiviteiten in Colijnsplaat en daarmee het behoud van de hieraan verwante bedrijvigheid. Een ‘natte kade’ aan de buitenzijde van de Oost Zeedijk biedt nieuwe kansen voor kwaliteitsverbetering van de recreatie (jachthaven), ruimte voor jachtwerfactiviteiten, andere watergebonden (bedrijfs-)activiteiten en visserij in aansluiting en versterking van de cluster aquacultuur tussen Colijnsplaat en Kats. Aan het oostelijk deel van de Oostzeedijk is een aantal bedrijven gevestigd waar een kwaliteitsimpuls op zijn plek is. Er zijn marktinitiatieven die dit kunnen bewerkstelligen. 

Link met:
De zes kernen